حباب وعده های اروپا

پس از آن که کشوری حاضر به پذیرش میزبانی سازوکار مالی بین ایران و اروپا نشد، عباس عراقچی معاون وزیر امورخارجه در گفت و گویی اعلام کرد «اروپایی‌ها توان اجرای ساز و کار مالی جدید با ایران را ندارند». این سخنان درحالی بیان شد که قبل از او فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده بود «هنوز نمی توان تاریخی را برای اجرای ساز و کار اجرایی بانکی جدید بین ایران و اروپا اعلام کرد». بیان چنین سخنانی درحالی بدعهدی اروپایی‌ها را نشان می‌دهد که آنها از زمان اجرای برجام تا کنون کار چندان شایسته‌ای در جهت استفاده ایران از منافع برجام نکردند و بیشتر نقش پلیس بد را بازی کردند.

ناتوانی اروپا

با این که ایران و اروپا بر سر اجرای ساز و کار جدید مالی و بانکی جدید به توافق رسیده بودند و قرار بود این ساز و کار هم زمان با شروع دور دوم از تحریم های آمریکا علیه ایران آغاز شود، اما با گذشت دو هفته از شروع تحریم‌ها همچنان این برنامه در دست انداز بروکراسی قرار دارد. در همین راستا محمد جواد ظریف و فدریکا موگرینی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در مهر ماه سال جاری در نیویورک برگزار شد با قرائت بیانه‌ای مشترک به پایبندی برجام تاکید کردند و برای حفظ و استفاده ایران از منافع برجام اذعان داشتند که ساز و کار جدید مالی و بانکی را اجرایی خواهند. در این بین آمریکایی‌ها هم با اعلام این که در مقابل هرگونه فعالیت مالی و بانکی ایران به واسطه سایر کشورها ایستادگی خواهد کرد خط و نشان‌های زیادی برای فراگیر شدن تحریم‌هایش علیه ایران کشید. ولی مسئولان سیاست خارجی کشورمان بر این باور بودند که آمریکا نه تنها دیگر آن قدرت گذشته را ندارد؛ بلکه امروز تمامی کشورهای جهان خصوصا اروپا همراه ایران هستند.

اجرایی شدن ساز و کار جدید مالی و بانکی بین ایران و اروپا، هم زمان با شروع دور دوم از تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌توانست بسیاری از برنامه‌ها و نقشه‌های آمریکا را با چالش مواجه کند، اما مقامات ارشد اروپایی با این بهانه که هنوز نتوانسته‌اند کشوری را به عنوان مرکزیت اجرای سیاست‌‌های ساز و کار مالی و بانکی ایران معرفی کنند غیر مستقیم در جهت ریشه دواندن تحریم‌ها برای آمریکا زمان می‌خرند. چراکه آمریکایی‌ها طی چندماه گذشته با اعلام این که هیچ کشور از همکاری بانکی و مالی با ایران در امان نخواهد بود، شرایط پیچیده‌ای را برای گسترده کردن سیاست‌های تحریمی علیه ایران مهیا می‌کنند.

این در حالی است که اروپا از زمان خارج شده آمریکا از برجام در قانونی اذعان داشت، هر کشوری که بخواهد از تحریم‌های آمریکا تبعیت کرده و فعالیت مالی خود را با ایران قطع کند مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت. با این که این قانون صراحت خود را در تقابل با تحریم‌ها آمریکا نشان می‌دهد اما ضمانت اجرایی ندارد. چراکه شرکت‌ها و کشورهای مختلف اروپایی آزادی عمل خود را دارند و کسی نمی‌تواند از آنها بازخواست کند که چراکه با ایران همکاری اقتصادی ندارید.

از سوی دیگر اروپایی‌ها درحالی می‌خواهند ساز و کار مالی خود را با ایران راه اندازی کنند که طبق گفته آن‌ها، بانک‌ها و سرمایه‌گذران اروپایی در جهت خرید و فروش نفت و همچنین واردات ایران می‌توانند از این ساز و کار بهره مند شوند. در بیانیه مشترک ظریف و موگرینی در بند دهم به صراحت اعلام شده «نظر به فوریت و ضرورت حصول به نتایج ملموس، اعضا از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تاسیس یک «سازوکار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران، که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت نموده و به آنها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کردند». همین بند نشان می‌دهد ایران فقط در زمینه صادرات نفت و واردات کالا می‌تواند با اروپایی‌ها همکاری داشته باشد. چنانکه ایران صادر کننده محصولات غیرنفتی خود به اروپا نخواهد بود.

آتش تحریم‌های نفتی

با این که آمریکایی‌ هشت کشور را از تحریم‌های نفتی ایران معاف کرده، اما مقابله آنها با ساز و کار مالی و بانکی نشان می‌دهد که این کشور می‌خواهد ایران در قبال فروش نفت و گاز اقدام به تهاتر کالا با مشتریانش کند؛ یعنی اجرای سیاست قدیمی نفت در برابر کالا. هرچند آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند برای مقابله با افزایش ناگهانی قیمت نفت اقدام به ارائه معافیت نفتی کرده‌اند، اما این معافیت درحالی اجرایی شده است که از ابتدای شروع تحریم‌های نفتی علیه ایران، قیمت نفت طی چند ماه گذشته به شکل بی‌سابقه‌ای سقوط کرده است. چنانکه آمریکایی‌ها پیش‌تر هشدار  داده بودند که اگر کشورهای تولید کننده نفت اقدام به کاهش قیمت‌ها نکنند با تنبیهات سختی مواجه خواهند شد.

با این وجود اروپایی‌ها یا در زمین آمریکا بازی می‌کند و ایران را بازی می‌دهد و یا این که قدرت مقابله با آمریکا را ندارد. در همین راستا عراقچی بر این باور است که «اگر تا الان (در برجام) ماندیم به این دلیل است که در ابعاد سیاسی و اقتصادی ماندن به نفع ماست. در حال حاضر شرایط مطلوبی است اما این حتما پایدار نخواهد ماند و اروپایی‌ها باید بدانند این وضعیت نمی‌تواند به این شکل ادامه پیدا کند». اما آن چیزی که در این بین خودنمایی می‌کند آن است که اروپایی‌ها با طرح موضوعاتی چون فعالیت تروریستی ایران در اروپا ایران را تحت فشار قرار می‌دهند. هرچند موگرینی اتهامات وارد به ایران را جدا از برجام می‌داند و رسیدگی به آن را به مذاکرات خارج از برجام ارجاع می‌دهند، اما نباید فراموش کنیم که همین مسائل می‌تواند به شکل غیر مستقیم روی وعده‌های اروپا تاثیر بگذارد. چنانکه آنها با چنین موضوعاتی بخواهند امتیازی بدهند و امتیازی را بگیرند.

اما عباس عراقچی در پاسخ به طفره‌های اروپا اعلام می‌کند «اگر اروپا فکر می کند منطقه غرب آسیا بدون برجام امن‌تر است می تواند امتحان کند. منطقه ما کلکسیونی از مسایل و مشکلات دارد آیا اروپا تحمل موج جدید تروریسم و مهاجرت و شروع بحران هسته‌ای را دارد! بی شک هزینه از بین رفتن برجام برای اروپا بیش از آمریکاست». حال باید منتظر ماند و دید که آیا اروپا به وعده‌های خود عمل می‌کند یا این که همانند گذشته با حمایت زبانی از برجام، در زمین آمریکا بازی خواهد کرد.